Het kasteel door de eeuwen heen
Als we naar de geschiedenis kijken is het niet zo vanzelfsprekend dat vandaag de Wijenburg er nog is.
Even terug in de tijd naar 1928. Twee excentrieke freules (Anna en Wil van Balveren, beiden ruim 70 jaar en nog veel reizend) hebben de Wijenburg in hun bezit en besluiten tot publieke verkoop.
De freules verbleven maar weinig op de Wijenburg en hadden nauwelijks contact met het dorp. Ze lieten slechts bij hoge uitzondering bezoekers tot het kasteel toe. Een uitzondering was de zoetwarenverkoper Jan Willem Staal. Het verhaal gaat dat hij de freules plezierde door naakt voor hen te dansen.
In 1928 kocht een neef van de freules, B.F. baron van Verschuer, het kasteel.
Door deze aankoop is het kasteel behouden gebleven.
Baron van Verschuer heeft de Wijenburg met de nodige noodvoorzieningen overeind kunnen houden en in 1956 aan de stichting Geldersche Kasteelen overgedragen.
Deze stichting heeft het kasteel in de periode van 1957 tot 1973 gerestaureerd en is op dit moment de eigenaar van het kasteel. De boerderij is nog van de nazaten van Baron van Verschuer.
Het kasteel is ontstaan rond 1169 en is een groeikasteel net als bij voorbeeld de kastelen Doorwerth, Hernen en Nederhemert.
Eerst was er een woontoren met een omheining en een gracht.
De woontoren moet ongeveer gestaan hebben op de plaats van de huidige oostgevel.
In de loop der tijd is de omheining steeds meer versterkt en is in 1390 de verdedigingstoren gebouwd (de huidige poorttoren die nu de ingang is). Op en tegen de omheining werden houten en later stenen gebouwen neergezet.
In 1492 (het jaar waarin Columbus Amerika ontdekte) werd het kasteel verwoest en de gracht gedempt door soldaten van hertog Karel van Gelre. Otto van Wijhe die toen heer van de Wijenburg was, werd, na een conflict met collega-ridder Berent van Wees, gevangen genomen en in Wageningen gemarteld.
De huidige opzet van het kasteel is rond 1540 gerealiseerd door Jasper van Wijhe en zijn zeer gefortuneerde vrouw Walburg van Haeften.
Het kasteel is in 1751 door het huwelijk van Johanna Wilda van Wijhe met Willem van Wassenaer in handen gekomen van de familie Van Wassenaer. Rond 1771 heeft Willem het kasteel gemoderniseerd en de binnenplaats overkapt.
In 1817 is het kasteel overgegaan ook weer via een huwelijk naar de familie Van Balveren. Zij hebben aan de opzet van het kasteel niets wezenlijks meer veranderd.
Leuk is het “Laantje naar Parijs” dat door de Van Balverens rond 1882 is aangelegd. Het laantje leidde naar het station en naar hun eigen wachtkamer. Van daaruit leidde de reis naar Parijs.
In de hal
De hal was tot 1771 de binnenplaats.
Ornamenten van de verbouwers zijn zichtbaar boven de deuren.
Op het ornament van Jasper van Wijhe en Walburg van Haeften staan onder hun wapens de jaartallen 1541 en 1169 vermeld. In 1541 rondden zij hun verbouwing af en 1169 is vermoedelijk het stichtingsjaar van de Wijenburg.
Jasper en Walburg trouwden in 1535 en Walburg bracht nogal wat bezittingen mee. Ze kregen 9 kinderen. Ze leefden in een spannende tijd. Het protestantse geloof kreeg in Nederland steeds meer aanhangers. In een poging deze ontwikkeling te keren, werden mensen op de brandstapel gezet! De scheidslijn protestants-katholiek liep vaak dwars door families heen en veroorzaakte veel spanningen.
Willem van Wassenaer was de eerste Van Wassenaer die het kasteel in bezit kreeg. Hij trouwde in 1751 met Johanna Wilda van Wijhe. (Zij overleed drie jaar later. Ze werd maar 34 jaar). Vervolgens trouwde hij voor de tweede keer in 1758 met Anna van Wassenaer van Starrenburg. Willem van Wassenaer verbouwde het kasteel en overdekte de binnenplaats.
De trap op naar de ridderzaal
De zaal voor grote evenementen zoals ontvangsten, huwelijken etc.
Bijzonder van de Wijenburg is de langdurige (bijna 500 jaar) bewoning door de familie Van Wijhe. Van 1271-1751 hebben 12 heren Van Wijhe van Echteld het bezit onder hun hoede gehad. Dit is heel bijzonder. Het oudste familiebedrijf in onze tijd is 343 jaar oud! Van een aantal portretten van de Van Wijhes hebben wij mooie reproducties laten maken die een plaats hebben gekregen in de ridderzaal.
Ondanks de neergang van de adel in de achttiende eeuw bleef het bezit van de Van Wijhe’s waardevol.
Om dit te illustreren een klein citaat uit het boek “Schaduwbeeld of het geheim van Appeltern” van Hella S. Haasse.
In dit boek beschrijft Hella Haasse hoe Joan Derk van der Capellen (8 jaar oud) met zijn moeder in 1749 op bezoek ging bij de Van Wijhe’s op de Wijenburg, de familie van zijn overleden grootmoeder.
Volgens de moeder van Johan Derk lijkt het kasteel wel wat op kasteel Appeltern (eigendom van de familie Van der Capellen), maar de Wijenburg is van binnen oneindig veel fraaier en gerieflijker. In de dorpskerk van Echteld ziet Joan Derk het graf van Reinold van Wijhe, met een stenen gisant in volle wapenrusting. Hij zou willen dat zijn familie (Van der Capellen) ook zo’n indrukwekkend edelmansgraf bezat.
Joan Derk ontmoet ook Johanna Wilda van Wijhe, een nichtje van zijn moeder. Zij is net als zijn moeder 30 jaar. Ze lijkt ook op haar, maar zij is veel mooier, draagt een geborduurde satijnen japon met kant en linten, heeft poeder in haar kapsel en lavendelwater op haar zakdoek.
Het bezit van de Van Wijhe’s van Echteld omvatte veel meer dan kasteel de Wijenburg. Zo hadden ze in 1732 naast de Wijenburg nog 8 andere huizen en kasteeltjes; ondermeer in Yzendoorn, Dreumel en Beuningen. Van het kasteel de Blankenburg in Beuningen staat het torentje nog overeind.
De schouw in de bibliotheek
De schouw is een van de meest opvallende dingen van de Wijenburg. De schouw is waarschijnlijk in 1742 in de bibliotheek geplaatst. Willem van Wassenaer heeft daarna ook nog het een en ander aan de schouw veranderd. Vermoedelijk stamt de oorspronkelijke schouw uit de tijd van Jasper van Wijhe en Walburg van Haeften (midden zestiende eeuw).
Op de rand van de schouw staan de volgende deugden:
Prudentia = voorzichtigheid
Fides = geloof
Justitia = rechtvaardigheid
Charitas = naastenliefde
Patientia = geduld
Spes = hoop
Temperantia = gematigdheid
Dit zijn 7 deugden waarmee je een goed mens kunt worden.
Op de schouw staat het wapen van de Van Wijhe’s van Echteld. Op de schoorsteenrand staan de opvolgende eigenaren / bewoners met het jaar van hun overlijden.
De kelder
Dit zijn sporen van de 12e en laatste heer Van Wijhe van Echteld en zijn vrouw nl.: Christiaan Reinoud van Wijhe en Henriëtte Philippine van Brakell. Het jaar 1736 was waarschijnlijk het jaar waarin ze een verbouwing van de kelder hebben afgerond.
Christiaan Reinoud kreeg de Wijenburg in 1732 na het
overlijden van zijn vader Otto, die 94 werd en gedurende 70 jaar heer van de
Wijenburg was! Christiaan Reinoud had 10 kinderen, 9 meisjes en een jongen.
Drie meisjes en de jongen overleden jong. Ook moeder Henriëtte overleed heel
jong nl. in 1737, toen ze 42 jaar was.
Na het overlijden van Christiaan Reinoud in 1749 was er geen mannelijke
opvolger meer (zijn zoon was al voor hem overleden net als zijn twee broers;
ook waren er geen neven meer). De twee oudste meisjes trouwden met een Van
Wassenaer (een hele chique partij) en daar ging het grootste deel van de
Echteldse bezittingen dan ook naartoe.
Nog iets tot slot: waar is het hok van Jan van Welie? Het verhaal ging rond
1880 dat hij in de kelder van de Wijenburg de hongerdood was gestorven. Was het
de plek van de huidige wijnkelder of zat het hok onder de poorttoren?